Lodz

In de Poolse stad Lodz (Litzmannstadt, volgens de Duitse benaming) wonen voor de oorlog 223.000 Joden. Op 8 september 1939 vallen de Duitsers Lodz binnen. Onmiddellijk begint de Jodenvervolging. Alle synagogen in de stad worden met de grond gelijkgemaakt en tienduizenden Joden worden gedeporteerd.

In oktober 1939 stellen de nazi’s een Joodse Raad aan met Mordechai Chaim Rumkowski als voorzitter. In februari 1940 wordt het getto gevormd en worden ongeveer 164.000 Joden daarin opgesloten. Aan het hoofd van het getto staat Hans Biebow, die fabrieken in het getto laat bouwen waarin Joden worden uitgebuit. In december 1940 beginnen de deportaties naar het vernietigingskamp Chelmno.

In 1941 wordt binnen het getto van Lodz een apart ‘zigeunergetto’ gevormd, waarin in 1941 en ’42 Sinti en Roma uit Duitsland en vooral Oostenrijk worden opgesloten, voordat zij naar Auschwitz, Chelmno of Treblinka worden afgevoerd. Zo’n 5.000 Sinti en Roma uit Oostenrijk en enkele duizenden uit Duitsland gaan deze weg.

In mei 1944 besluiten de nazi’s het Joodse getto te liquideren en op 29 augustus vindt het laatste grote transport naar Auschwitz plaats. Slechts 7.000 Joden uit Lodz overleven de oorlog. Als Sovjet-troepen op 19 januari 1945 Lodz binnentrekken, treffen ze nog 877 mensen in het Joodse getto aan.

Het getto van Lodz was zeer groot en bestond lange tijd, tot begin 1945. Op een zeker ogenblik, vermoedelijk in de loop van 1941, gaven de Duitsers toestemming aan de Joden voor een eigen postbezorging in het getto. Twee dagen nadat de eigen postzegels waren uitgegeven, werden deze echter alweer verboden. Van de enkele brieven die bekend zijn met zo’n postzegel, wordt de authenticiteit betwijfeld.

Op de zegel staat Mordechai Rumkowski, voorzitter van de Joodse Raad in Lodz, afgebeeld. De overige afbeeldingen geven aan dat de Joden in Lodz werkzaam waren in de industrie en wel hoofdzakelijk de textiel-industrie.

Rumkowski en zijn gezin werden op 30 augustus 1944 gedeporteerd naar Auschwitz, waar zij werden vermoord.

Briefkaart vanuit Klesko (Sovjet-Unie) van 23 januari 1941 (voor de Duitse inval) naar het getto van Lodz, gericht aan Rumkowski.

Klesko, 23-1-41

Geachte heer Rumkowski!
Het is al een jaar geleden dat ik de stad Lodz heb verlaten en mijn vrouw, kinderen en mijn moeder achtergebleven zijn. In die tijd heb ik talrijke briefkaarten geschreven, echter op geen enkele antwoord ontvangen. Ik bevind mij sinds 7 maanden in de Oekraïne op hetzelfde adres. Mijn naam is Nowak Ruben, mijn adres in Lodz was: Rybnastraat 21/23, woning nr. 45. Mijn vrouw heet Sela Nowak. Mijn moeder Rosa Nowak woonde in de Pierprzowastraat 24, woning nr. 16. In de naam van mijn kleine, arme kinderen verzoek ik u daarom zich voor het lot van mijn familie en verwanten te interesseren en mij te helpen hen te vinden. Ik dank u bij voorbaat zeer hartelijk voor de moeite.
Met vriendelijke groeten, hoogachtend

Met groene stift, bij de adressen:
woont ze nog, woont ze nog

Onder:
Ze zijn gezond, moeder, zuster, vrouw en kinderen vragen om pakketten.