Docenten kunnen op deze pagina’s informatie vinden voor aan de tentoonstelling gekoppelde opdrachten.
De tentoonstelling
Waarom schrijf je me niet – Post uit de Vergetelheid is een reizende tentoonstelling, die zich op zowel jongeren als volwassenen richt en die in musea, scholen en bibliotheken te zien zal zijn. Er worden (replica’s van) unieke poststukken, brieven en postzegels getoond als historische sporen uit het netwerk van de vernietiging. Verzonden uit vreemde oorden, waarvan de ontvangers vaak nog nooit hadden gehoord en die nu bekend zijn als namen des onheils: Auschwitz, Dachau, Theresienstadt.
Censuur, misleiding, communicatie, vluchten
De tentoonstelling laat zien wat het voor mensen betekent als ze niet meer met hun familie of vrienden kunnen communiceren. In veel brieven en kaarten vragen slachtoffers wanhopig “Waarom krijg ik nooit antwoord”, “Waarom schrijf je me niet terug?”
De post kwam soms niet door de censuur of het duurde zo lang voor ze aankwam dat de afzender dan al vermoord was. Mensen werden in de getto’s en kampen tot ‘nummers’ gereduceerd. Ze raakten hun identiteit kwijt en elke privacy.
In de brieven en dagboeken van vluchtelingen en onderduikers lezen we dat zij geen idee hadden wat hen te wachten stond en geen mogelijkheid aan hun lot te ontkomen.
Vier verhaallijnen
In de tentoonstelling staan de verhalen van vijf slachtoffers centraal: Wanda Verduin, Jules Schelvis, Nico Peeters en Wolfgang Maas en Thea Windmuller – een Joods pubermeisje, een Joodse jonge man, een verzetsman, een vluchteling uit Duitsland en zijn vriendin. Van alle kampen en getto’s die de hoofdpersonen aandoen, worden poststukken getoond. De verhalen van de vijf zijn de ‘rode draden’ door de tentoonstelling.
Wanda is een doodgewoon jong meisje als de oorlog begint. Haar brieven en dagboek laten zien hoe de oorlog en de talloze anti-Joodse maatregelen in haar leven en die van haar familie ingrijpen. Van een puber die altijd wel verliefd is op een jongen verandert ze in een terneergeslagen, angstige en te jong volwassen vrouw. Ze sterft in Auschwitz.
Het tweede verhaal is dat van Jules Schelvis. Jules en zijn vrouw komen via Westerbork in Sobibor. Hier komt Jules bij een groep ‘werkjoden’ en vervolgens maakt hij een tocht langs vele werkkampen en getto’s. Hij weet een brief te versturen naar een niet-Joodse tante in Amsterdam waarin hij in bedekte termen, vanwege de censuur, probeert te vertellen dat de anderen dood zijn.
De derde hoofdpersoon is Nico Peeters, een bij het begin van de oorlog 47-jarige verzetsman. Een bevlogen, idealistische man. Vanaf mei 1940 is hij actief in het verzet en medewerker van de verzetskrant De Waarheid. Hij belandt uiteindelijk in Dachau waar hij eind februari aan tyfus doodgaat. Tegen de tijd dat hij sterft is er geen communicatie meer, terwijl hij voordien veel brieven uit de kampen schreef.
Nieuw is de geschiedenis van de Joodse Wolfgang Maas. Hij is 16 jaar als hij in 1936 nazi-Duitsland ontvlucht. Wolfgang komt in Nederland, in Winterswijk, terecht waar hij opgevangen wordt door de Joodse gemeenschap en een opleiding kan volgen. Hij wordt stapelverliefd op Thea Windmuller. Inmiddels is de Tweede Wereldoorlog begonnen. Voor Joden breekt nu ook in Nederland een zware tijd aan. Wolfgang en Thea duiken onder, ver van elkaar. Vanaf dan bestaat hun leven uit vluchten voor de nazi’s.
Van Wolfgang zijn 78 brieven aan Thea bewaard gebleven. In vijf dagboeken volgen we Thea vanaf 1939, van een vrolijke onbezonnen jeugd, steeds ongeruster over de transporten naar Polen, door haar onderduiktijd heen tot het einde als Wolfgang en zij opgepakt worden en op transport naar Auschwitz gezet.
Vertellers
Er zijn vier filmpjes te zien: over Wanda, Nico, Jules en over Wolfgang en Thea. Jules Schelvis reflecteert op zijn eigen post, afgewisseld met de interpretatie van journaliste Natascha van Weezel. Ernst Verduin, broer van Wanda, en zangeres Karsu lezen brieven van Wanda en vragen zich af wat ze werkelijk wilde zeggen. Nico’s dochter Tonny Peeters en journalist Ad van Liempt laten zien hoe de communicatie van Nico aan censuur ten onder gaat. Acteur Rauand Taleb vluchtte in 1998 uit de Koerdische regio in Irak naar Duitsland. Hij leest voor uit de dagboeken en brieven van Wolfgang en Thea en reflecteert op hun vlucht- en onderduikverhaal.
Actualiteit
Via de thema’s ‘communicatie’, ‘identiteit’, ‘privacy’ en ‘vluchten’ legt de tentoonstelling de verbinding met het heden. Ook nu is de wereld niet vrij van censuur en zitten er vele mensen vanwege hun afkomst, opvattingen of voorkeuren in gevangenschap. En ook nu laten mensen uit oorlogslanden alles achter om elders een veilig bestaan te zoeken. Het gaat om zware onderwerp. We proberen perspectief te bieden. De leerlingen worden uitgenodigd om via Amnesty International een persoonlijk bericht te sturen aan een mensenrechtenactivist of (gewetens)gevangene. We geven ook informatie over Vluchtelingenwerk en over mensenrechten.
Ze vinden de informatie op deze website en in het ‘stemhokje‘ aan het einde van de tentoonstelling.
