In Frankrijk worden in 1939 vijftien kampen aangelegd voor vluchtelingen uit Spanje, waar Franco de burgeroorlog wint. In het kamp bij het dorpje Gurs, aan de voet van de westelijke Pyreneeën, worden na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog ook staatsburgers uit Duitsland en zijn vazalstaten (onder wie circa 4.000 uit Duitsland gevluchte Joden) opgesloten, naast nazi-sympathisanten en Franse communisten (vanwege het Molotow-Ribbentrop-Pakt).

Op 22 juni 1940 sluit het Vichy-regime een wapenstilstand met Duitsland. De militaire commandant in Gurs laat voor zijn vervanging nog snel honderden Spaanse geïnterneerden ontvluchten en vernietigt de administratie. Een nieuwe kampleiding van burgers weet zich met de situatie geen raad en laat ook velen vrij. Daarna worden echter in het Camp de Gurs toch weer niet-Franse Joden opgesloten, naast o.a. Sinti en Roma, statenlozen en ‘asocialen’.

GursAdres
GursAfzender
Envelop van een op 16 juli 1941 vanuit Camp de Gurs naar de Verenigde Staten verstuurde brief, met censuurstempel van het kamp. Op de envelop staat écrit en allemand (in het Duits geschreven).
Gurs 12142 Yad Vashem

Gurs, een groep kinderen in de hoofdstraat van het kamp, 1940-1943; © Max Ansbacher, Yad Vashem

Eind 1940 worden bijna 7.000 Joden uit de Duitse regio Baden naar Gurs gebracht, de enige keer dat Joden naar het westen worden gedeporteerd, mogelijk als onderdeel van een plan om Joden naar Madagascar af te voeren. Ruim 2.000 Joden krijgen visa om naar andere landen te reizen en honderden ontsnappen, maar na een Duitse inspectie van het kamp worden circa 5.000 Joden uitgeleverd en naar vernietigingskampen gedeporteerd.

Tot de sluiting eind ’43 sterven 1100 van de in totaal 60.000 gevangenen (onder wie 12.000 Joden) in het in moerasachtig gebied gelegen en door ziekten geteisterde kamp.