Er zijn ten minste 170.000 Joden naar Sobibor afgevoerd, van wie 34.313 uit Nederland, in negentien transporten tussen 2 maart en 20 juli 1943 vanuit Westerbork.
De Joden uit Nederland worden op de dag van aankomst vergast, op ongeveer duizend na die geselecteerd worden om tewerk te worden gesteld. Van hen overleven er achttien.
Sobibor wordt ook gebruikt voor de Aktion Reinhardt, die tot doel heeft de Joden in het Generalgouvernement (het door Duitsland bezette, maar niet geannexeerde centrale en zuidelijke deel van Polen) uit te moorden.
Op 14 oktober 1943 komt een groep gevangenen in opstand. Twaalf SS’ers en twee Oekraïense bewakers worden gedood en circa 365 Joden weten te ontsnappen. Het merendeel van de vluchtelingen wordt weer gepakt, maar 47 overleven de oorlog.
Na de opstand worden onmiddellijk vrijwel alle overige gevangenen vermoord en wordt het kamp met de grond gelijkgemaakt. Driehonderd Joden uit Treblinka moeten alle sporen uitwissen en worden vervolgens gedood.
Briefkaart uit de collectie van Herdenkingscentrum Westerbork.
Deze kaart van Elly Herschel is gedateerd 23 mei 1943. De afzender vermeldt als adres Arbeitslager Wlodawa. Daar de nazi’s de naam Sobibor geheim willen houden, moet het nabij gelegen plaatsje Wlodawa als adres worden vermeld, maar het is synoniem voor het vernietigingskamp Sobibor. De Joden die in het vernietigingskamp moeten werken, worden gedwongen om zo’n kaart te schrijven.
Op de kaart staat een slecht zichtbaar stempel met de tekst: Rückantwort nur über die Reichsvereinigung der Juden in Deutschland, Berlin Charlottenburg 2, Kantstr. 158. Van hieruit is de brief via de Joodse Raad in Berlijn naar de Joodse Raad in Amsterdam gegaan. De kaart heeft vader Nathan en zijn vrouw niet bereikt. Toen de brief aankwam, waren zij al op transport naar Sobibor. Boven het adres is “op transport” geschreven. Elly is, waarschijnlijk zonder het te weten, dicht bij haar ouders als die in Sobibor worden vermoord.
Jules Schelvis schrijft in zijn boek Vernietigingskamp Sobibor dat Elly Herschel vermoedelijk tijdens of na de opstand in Sobibor van 14 oktober 1943 is omgekomen.
Het station waar de deportatietreinen aankwamen
De kaart bevat een nietszeggende tekst:
Lieve ouders,
Ik ben hier in een werkkamp, en werk in de wasserij. Met mij gaat alles goed. Het eten is hier goed. Er zijn hier Nederlanders, Fransen, Polen en Russen. Ik heb ook veel vrienden. Lieve ouders, schrijf snel terug, groeten en kussen, jullie dochter Elly L. Herschel.
Groeten aan alle vrienden.
Ook deze kaart van Elly Herschel, van 9 oktober 1943 aan haar neef Hartog Heilbron, verraadt niet hoe zij er werkelijk aan toe is.
