Bergen-Belsen

In 1936 wordt bij Bergen op de Lüneberger Heide, zestig kilometer van Hannover, een kamp ingericht voor Duitse en Poolse arbeiders die een kazerne voor het legerkamp Belsen bouwen. In voorbereiding op de Duitse aanval tegen de Sovjet-Unie maakt dit kamp in het voorjaar van 1941 plaats voor een groot nieuw kamp, bestemd voor de te verwachten Sovjet-krijgsgevangenen. In eerste instantie is het voornamelijk een grote vlakte, omgeven door prikkeldraad en wachttorens, zonder barakken.

Al in juli komen de eerste krijgsgevangen aan, begin november is hun aantal tot 21.000 opgelopen. Ze vegeteren in zelfgegraven kuilen, provisorische tentjes en hutjes van takken en bladeren. Ziekte en dood grijpen snel om zich heen. Drie- tot vijfhonderd Joodse soldaten en politieke functionarissen uit het Sovjet-leger worden naar Sachsenhausen afgevoerd en daar vermoord. Enkele duizenden krijgsgevangenen worden in Arbeitskommandos ingezet, maar ook de meeste van hen worden doodziek.

Als tegen de winter wordt begonnen met de bouw van barakken breekt in Bergen-Belsen vlektyfus uit. Het dodencijfer loopt op tot een paar honderd per dag. Door kou, honger, ziekte en mishandelingen zijn naar schatting 20.000 Sovjet-krijgsgevangenen in het kamp gestorven. Sommige Sovjet-bronnen spreken zelfs van 50.000 slachtoffers.

Er zijn nog hooguit een paar duizend krijgsgevangenen in het kamp als het in april 1943 wordt omgevormd tot Aufenthaltslager van de SS. Het kamp komt uit vijf deelkampen te bestaan, waarin een kleine tienduizend mensen worden opgesloten die tot bepaalde groepen behoren, zoals ‘doorgangsgevangenen’, Joden uit neutrale landen, Joden uit Hongarije en Joden met bijzondere papieren, de meesten uit Zuid-Amerika.